aandacht voor adempauze

Door een aantal werksituaties rijk te beschrijven en de fenomenen daarin te doorgronden, liep ik als vanzelf tegen terugkerende patronen aan. Het viel op dat het beeld dat beleidsmakers en beleidsuitvoerders van elkaar hebben lang niet altijd klopt en dat de veranderlijke complexiteit in de leefwereld zich moeilijk als model laat gebruiken voor een langdurige, stabiele systeemordening.

In de overheidsprogramma’s waarin de Vereninging van Nederlandse Gemeenten (VNG) meedraait, wordt daarom vaak voor een pilot gekozen om alternatieven voor de bestaande dienstverlening eerst experimenteel te beproeven. Maar zeker als het gaat om complexe of zelfs taaie maatschappelijke vraagstukken, hebben die pilots vaak een enorm lange weg af te leggen om structureel voet aan de grond te krijgen.

Dat is een van de redenen waarom de VNG jaarlijks een GemeenteDelers competitie organiseert, waarin gemeenten worden uitgenodigd om beproefde experimentele aanpakken met landelijke potentie in te zenden. Een shortlist van de inzendingen krijgt een bezoek van twee ervaren assessoren, die met de appreciative inquiry methodiek dieper ingaan op het initiatief. Op die manier selecteren de assessoren de finalisten die breed door de VNG onder de aandacht gebracht worden en hun aanpak aan een landelijke jury mogen presenteren.

Als assessor mocht ik in maart 2022 een aantal inzendingen gericht op jongerenarmoede onderzoeken. Ze leken ogenschijnlijk vergelijkbare ingrediënten te bevatten – een financiële adempauze, een fatsoenlijke woonplek, het activeren van hulp en een persoonlijk plan – maar elk op een andere plek in de bestaande dienstverlening voor een doorbraak te willen zorgen.

Later dat jaar kwam het begrip adempauze opnieuw op mijn pad. In een discussienotitie over het sociaal domein vergeleken we blauwdrukken, die we met ervaringsdeskundigen vanuit hun leefwereld hadden gemaakt, met de landelijke werkagenda van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dat deden we vanuit vier grote ontwikkelingen: het streven naar een meer wend- en weerbare overheid, een paradigmaverschuiving naar een reëel mensbeeld, de behoefte aan regie op eigen gegevens en de toenemende digitalisering van de samenleving.

Een van de belangrijkste aanbevelingen om het realiseren van de ideale overheidsdienstverlening te versnellen, was het advies om meer focus te leggen op de knooppunten ‘adempauze’ en ‘nazorg’ in de klantreizen, dat bleken namelijk blinde vlekken in de werkagenda te zijn.